Tutte le antistorie  INDICE ANTISTORIE
L'ANTISTORIA

" Gesta Francorum et aliorum Hierosolymitanorum" - Liber V - cap.XIV, XV,XVI, XVII

Miniatura con scena di battaglia tra Turchi e Cristiani
Miniatura con scena di battaglia tra Turchi e Cristiani (da https://carnet-dhistoire.fr)
GESTA FRANCORUM - LIBER VI, [xiiii] Turci denique, inimici Dei et sanctae christianitatis, qui erant intus in custodia ciuitatis Antiochiae, audientes dominum Boamundum et Flandrensem comitem in obsessione non esse, exierunt de ciuitate, et audacter ueniebant preliari nobiscum, insidiantes undique in qua parte obsidio esset languidior, scientes prudentissimos milites foris esse; inueneruntque quod in una martis die possent obsistere nobis et ledere. Venerunt uero iniquissimi barbari caute, et irruerunt uehementer super nos, et incautos occiderunt multos ex nostris militibus et peditibus. Episcopus quoque Podiensis in illa amara die perdidit suum senescalcum, conducentem et regentem eius uexillum. Et nisi esset flumen quod erat inter nos et illos, sepius inuasissent nos, atque maximam lesionem fecissent in nostram gentem.

Egrediebatur tunc uir prudens Boamundus cum suo exercitu de terra Saracenorum, uenitque in Tancredi montanam, cogitans an forte ibi ualeret inuenire aliquid quod potuisset deferri. Nam totam terram in expendio miserant; alii quippe inuenerant, alii uero uacui redierant. Tunc uir sapiens Boamundus increpauit eos dicens: "O infelix et miserrima gens, O uilissima omnium Christianorum, cur tam celeriter uultis abire? Sinite modo sinite, usquequo erimus congregati in unum, et nolite errare sicut oues non habentes pastorem. Si autem inimici nostri inuenerint uos errantes, occident uos, quia die noctuque uigilant, ut uos sine ductore segregatos sive solos inueniant, uosque cotidie occidere et in captiuitatem ducere laborant." Cumque finis esset dictis, rediit ad suam hostem, cum suis plus uacuis quam honustis.

Videntes autem Hermenii et Surani quod nostri penitus uacui rediissent, consiliati in unum abibant per montaneas et prescita loca, subtiliter inquirentes et ementes frumentum et corporea alimenta, quae ad hostem deferebant in qua erat fames immensa; et uendebant onus unius asini octo purpuratis, qui appreciabantur centum uiginti solidis denariorum. Ibi quidem sunt mortui multi ex nostris, non habentes pretium unde tam carum emere potuissent.

[xv] Willelmus igitur Carpentarius et Petrus Heremita, pro immensa infelicitate ac miseria ipsa, latenter recesserunt. Quos Tancredus persequens apprehendit, secumque reduxit cum dedecore; qui dextram et fidem illi dederunt, quia libenter ad hostem redirent et satisfactionem senioribus facerent. Tota denique nocte Willelmus uti mala res in tentorio domini Boamundi iacuit. Crastina uero die summo diluculo, ueniens erubescendo ante Boamundi presentiam stetit. Quem alloquens Boamundus dixit: "O infelix et infamia totius Franciae, dedecus et scelus Galliarum, O nequissime omnium quos terra suffert, cur tam turpiter fugisti? Forsitan ob hoc quod uoluisti tradere hos milites et hostem Christi, sicut tradidisti alios in Hispania." qui omnino tacuit, et nullus sermo ex eius ore processit. Adunauerunt sese omnes fere Francigenae, rogaueruntque humiliter ne deterius ei facere permitteret. Annuit ille sereno uultu, et ait: "Hoc pro uestri amore libenter consentiam, si mihi toto corde et mente iurauerit quod nunquam recedet ab Hierosolimitano itinere siue bono siue malo; et Tancredus neque per se neque per suos aliquid contrarii ei consentiet fieri." Qui auditis his uerbis uoluntarie concessit. Ipse uero protinus dimisit eum. Postmodum uero Carpentarius maxima captus turpitudine, non diu morans furtim recessit.

Hanc paupertatem et miseriam pro nostris delictis concessit nos habere Deus. In tota namque hoste non ualebat aliquis inuenire mille milites, qui equos haberent optimos.

[xvi] Interea inimicus Tetigus audiens quod exercitus Turcorum uenissent super nos, ait se timuisse, arbitransque nos omnes perisse atque in manibus inimicorum incidisse, fingens omnia falsa, dixit: "Seniores et uiri prudentissimi, uidete quia nos sumus hic in maxima necessitate, et ex nulla parte nobis adiutorium succedit. Ecce modo sinite me in Romaniae patriam reuerti, et ego absque ulla dubitatione faciam huc multas naues uenire per mare, onustas frumento, uino, hordeo, carne, farina et caseis, omnibusque bonis quae sunt nobis necessaria. Faciam et equos conduci ad uendendum, et mercatum per terram in fidelitate imperatoris huc aduenire faciam. Ecce haec omnia uobis fideliter iurabo, et attendam. Adhuc quoque et domestici mei et papilio meus sunt in campo, unde et firmiter credite, quia quantocius redibo."

Sic itaque fecit finem dictis. Fuit ille inimicus, omnia sua dimisit in campo, et in periurio manet et manebit. Itaque tali modo inerat nobis maxima necessitas, quia Turci undique prestringebant nos, ita ut nullus nostrorum auderet iam exire extra tentoria. Nam illi constringebant nos ex una parte, et fames cruciabat ex alia. Succursus uero et adiutorium nobis deerat; gens minuta et pauperrima fugiebat Cyprum, Romaniam, et in montaneas. Ad mare utique non audebamus ire propter timorem pessimorum Turcorum; nusquam erat nobis uia patefacta.

[xvii] Itaque audiens dominus Boamundus innumerabilem gentem Turcorum uenientem super nos, caute uenit ad alios, dicens: "Seniores et prudentissimi milites, quid facturi erimus? Nos namque tanti non sumus, ut in duabus partibus pugnare ualeamus. Sed scitis quid faciemus? Faciamus ex nobis duas partes. Pars peditum remaneat iugiter custodire papiliones, et quibit nimis obsistere his qui in ciuitate sunt. Alia uero pars militum nobiscum ueniat obuiam inimicis nostris, qui hic hospitati sunt prope nos, in castello Areg ultra pontem Farreum."

Sero autem facto, exiit e tentoriis uir prudens Boamundus cum aliis prudentissimis militibus, iuitque iacere inter flumen et lacum. Summo diluculo iussit protinus exploratores exire, et uidere quot sunt Turcorum turmae, et ubi sint, aut certe quid agant. Exierunt illi, coeperuntque subtiliter inquirere, ubi essent acies Turcorum reconditae. Viderunt tandem Turcos innumerabiles segregatos uenire ex parte fluminis diuisos per duas acies; maxima uero uirtus illorum ueniebat retro. Reuersi sunt namque celeriter speculatores, dicentes: "Ecce, ecce ueniunt! Igitur estote omnes parati, quia iam prope nos sunt." Dixitque uir sapiens Boamundus aliis: "Seniores et inuictissimi milites, ordinate adinuicem bellum." Responderuntque illi: "Tu sapiens et prudens, tu magnus et magnificus, tu fortis et uictor, tu bellorum arbiter et certaminum iudex, hoc totum fac; hoc totum super te sit. Omne bonum quod tibi uidetur, nobis et tibi operare et fac." Tunc Boamundus iussit, ut unusquisque principum per se dirigeret aciem suam ordinatim. Feceruntque ita; et ordinatae sunt sex acies. Quinque uero ex eis ierunt adunatim inuadere illos. Boamundus itaque paulatim gradiebatur retro cum sua acie. Iunctis igitur prospere nostris, unus comminus percutiebat alium. Clamor uero resonabat ad celum. Omnes preliabantur insimul. Imbres telorum obnubilabant aerem. Postquam uenit maxima uirtus illorum quae erat retro, acriter inuasit nostros, ita ut nostri paululum iam cederent retro. Quod ut uidit uir doctissimus Boamundus, ingemuit. Tunc precepit suo conostabili scilicet Rotberto filio Girardi, dicens: "Vade quam citius potes ut uir fortis, et esto acer in adiutorium Dei Sanctique Sepulchri. Et reuera scias quia hoc bellum carnale non est sed spirituale. Esto igitur fortissimus athleta Christi. Vade in pace; Dominus sit tecum ubique." Fuit itaque ille, undique signo crucis munitus, qualiter leo perpessus famem per tres aut quatuor dies, qui exiens a suis cauernis, rugiens ac sitiens sanguinem pecudum sicut improuide ruit inter agmina gregum, dilanians oues fugientes huc et illuc; ita agebat iste inter agmina Turcorum. Tam uehementer instabat illis, ut linguae uexilli uolitarent super Turcorum capita.

Videntes autem aliae acies quod uexillum Boamundi tam honeste esset ante alios delatum, ilico redierunt retrorsum, nostrique unanimiter inuaserunt Turcos; qui omnes stupefacti arripuerunt fugam. Nostri itaque persecuti sunt illos et detruncauerunt usque ad pontem Farreum. Reuersi sunt autem Turci festinanter in castrum suum, acceperuntque omnia quae ibi reperire potuerunt, totumque castrum spoliauerunt, miseruntque ignem et fugerunt. Hermenii et Surani scientes Turcos omnino perdidisse bellum, exierunt et excubauerunt per arta loca, et occiderunt et apprehenderunt multos ex eis.

Superati sunt itaque, Deo annuente, in illo die inimici nostri. Satis uero recuperati sunt nostri de equis et de aliis multis quae erant illis ualde necessaria. Et centum capita mortuorum detulerunt ante portam ciuitatis, ubi legati ammirati Babyloniae castrametati fuerant, qui mittebantur senioribus. Illi qui remanserant in tentoriis, tota die preliati sunt cum illis qui erant in ciuitate, ante tres portas ciuitatis. Factum est hoc bellum in die martis ante caput ieiunii, quinto idus Februarii, fauente domino nostro Iesu Christo, qui cum Patre et Spiritu Sancto uiuit et regnat Deus, per immortalia secula seculorum, Amen.

[Explicit liber VI. Incipit liber VII.]
GESTA FRANCORUM - LIBRO VI Cap.XIV
I Turchi, dunque, nemici di Dio e della santa cristianità, che erano di guardia all'interno della città di Antiochia, sentendo che sire Boemondo e il conte di Fiandra non erano all'assedio, uscirono dalla città e si avvicinarono impunemente a noi per depredarci, appostandosi laddove l'assedio stava calando, sapendo che i [nostri] valorosissimi cavalieri erano fuori; e scoprirono che in un giorno di marte potevano contrastarci e arrecarci danno. I perfidissimi barbari si avvicinarono cautamente, e ci assalirono con violenza, uccidendo molti nostri incauti cavalieri e soldati. Anche il vescovo podiense in quel giorno amaro perdette il suo senescalco, che fungeva da guida portando il suo vessillo. E se non ci fosse stato il fiume tra noi e loro, ci avrebbero assaliti più volte e avrebbero decimato la nostra gente.

Stava rientrando allora il prode Boemondo con il suo esercito dai territori saraceni, e giunse sulla montagna di Tancredi, pensando se per caso vi potesse trovare qualcosa da portar via. Infatti depredarono tutto il territorio; alcuni trovarono, altri tornarono a mani vuote. Allora il saggio Boemondo li apostrofò dicendo: «Gente infelice e misererrima, la peggior specie tra tutti i Cristiani, perchè avete quest'ansia di andarvene? Fate, orsù, fate che restiamo tutti uniti e non sbandate come pecore incustodite. Se i nostri nemici vi trovassero vaganti, vi ammazzano, visto che vigilano giorno e notte per sorprendervi soli senza guida o nascosti, e studiano come uccidervi giorno dopo giorno o farvi prigionieri.» Ciò detto, tornò nel suo accampamento con i suoi uomini più leggeri che carichi.


Armeni e Siriani vedendo che i nostri tornavano completamente a mani vuote, in pieno accordo si allontanavano attraverso montagne e luoghi impervi, cercando minuziosamente dove acquistare frumento e alimenti che trasportavano nell'accampamento dove la fame era immensa. Vendevano la soma di in asino per otto porporati aurei, che corrispondevano a centoventi denari. E molti dei nostri, non potendo acquistare a così caro prezzo, ci lasciarono la pelle.

Cap.XV Guglielmo Carpentario e Pietro l'Eremita, a fronte di tanta tristezza e miseria, se la squagliarono. Tancredi li rincorse, li prese e li riportò scornati. Non restò loro che dargli la destra e promettergli di tornare spontaneamente al campo sottoponendosi al volere degli anziani. Quindi per tutta la notte Guglielmo stette negletto nella tenda di Boemondo. Il mattino seguente sul fare del giorno, rosso di vergogna era al cospetto di Boemondo, che si rivolse a lui con queste parole: «Disgraziato, infamia dell'intera Francia, vergogna e scelleratezza dei Galli, inetto della peggior specie esistente su questa terra, perché sei scappato come un vigliacco? Forse con questo tuo gesto volesti tradire i cavalieri e l'esercito di Cristo, come facesti con gli altri in Spagna?» Egli rimase muto, dalla sua bocca non uscì parola. Quasi tutti i Francigeni si radunarono, e chiesero umilmente a Boemondo di non consentirgli di fare di peggio. Egli rinfrancato annuì e disse: «Per amor vostro volentieri acconsentirò, se con tutto il cuore e la mente giurerà che mai retrocederà dal cammino gerosilimitano, bene o male che vada; e Tancredi gli impedisca di compiere malefatte nei confronti suoi e dei suoi uomini.» Nel sentire queste parole acconsentì volentieri e subito lo lasciò andare. In verità, Carpentario, al massimo dell'indecenza, dopo pochi giorni se ne andò furtivamente.


Per i nostri delitti Dio ci elargì questa triste condizione di miseria. In tutto l'esercito, infatti, non si trovavano mille cavalieri che avessero dei veri cavalli.

Cap.XVI Intanto il subdolo Tetigus (generale bizantino) sentendo che l'esercito turco stava venendo contro di noi, affermò di essere preoccupato, e considerandoci tutti sopraffatti e finiti in mano nemica, inventandosi un sacco di frottole, disse: «Anziani e uomini valorosissimi, rendetevi conto che ci troviamo in situazione estrema e da nessuna parte ci arriva aiuto. Di conseguenza consentitemi di ritornare nella mia Romania, e da lì senza alcun dubbio farò arrivare via mare molte navi cariche di frumento, vino, orzo, carne, farina, formaggi e di tutti i beni che ci servono. Farò in modo che siano portati cavalli per acquistarli e farò in modo che sulla parola dell'imperatore venga impiantato un mercato sul territorio. Questo è quanto in fede vi giurerò, restando in attesa. I miei domestici e il mio padiglione restano tuttora nell'accampamento perché possiate fermamente credere che tornerò quanto prima. »

Così pose fine al suo dire. Fu perfido, lasciò nell'accampamento tutte le sue cose, e spergiuro è e rimarrà. Così ci trovammo in difficoltà estrema, al punto che nessuno dei nostri osava uscire dalla tendopoli, in quanto i Turchi ci premevano da ogni parte. O meglio, da una parte ci stringevano loro, dall'altra ci opprimeva fame. Ci erano davvero venuti a mancare soccorso e aiuto; i più poveri tra la gente conune fuggivano a Cipro, in Romania e sulle montagne. Non osavamo affatto andare al mare per il timore dei turchi peggiori; non avevamo alcuna via di scampo.

Cap.XVII Boemondo, udendo che una marea di Turchi si stava dirigendo su di noi, raggiunti gli altri per prudenza, disse loro: «Anziani e valorosissimi cavalieri, che cosa dobbiamo fare? Non essendo in tanti da poterci dividere in due battaglioni di combattenti, sapete che faremo? Ci dividiamo in due blocchi: una parte di soldati rimanga a proteggere costantemente i padiglioni, potendo resistere abbastanza a coloro che sono nella città. L'altra parte dei cavalieri venga incontro ai nostri nemici che sono accampati vicino a noi, nel castello di Areg, al di là del ponte di ferro.»

Sul tardi il coraggioso Boemondo assieme agli altri valorosissimi cavalieri uscì dall'accampamento e andò a posizionarsi tra il fiume e il lago. Alle prime luci dell'alba ordinò agli esploratori di uscire rapidamente e vedere quante fossero e dove si trovassero le forze turche e che cosa stessero facendo esattamente. Usciti, iniziarono a cercare minuziosamente dove si nascondessero le schiere turche. Videro venire dalla parte del fiume innumerevoli Turchi divisi in due schiere, ma la gran parte della loro forza era retrostante. Gli osservatori ritornarono rapidamente e dissero: «Eccoli, eccoli, stanno arrivando! State tutti pronti, perché sono ad un passo da noi.» Il saggio Boemondo disse agli altri «Anziani e cavalieri insuperabili, ciascuno si prepari alla battaglia.» e quelli risposero: «Fa' tutto tu, saggio e valoroso, tu grande e magnifico, tu arbitro delle guerre e giudice di battaglie. Tutto faccia capo a te. Fa' tutto ciò che ti sembra giusto e noi assieme a te.» Allora Boemondo ordinò che ciascuno dei principi dirigesse per suo conto la propria schiera. Fecero così, formando sei schieramenti, di cui cinque andarono uniti all'attacco. Boemondo si manteneva un po' indietro con la sua formazione. I nostri uniti e pieni di speranza, cozzando l'uno l'altro le armature. Il clangore si propagava davvero fino al cielo. Tutti combattevano contemporaneamente. Piogge di dardi oscuravano l'aria. Dopo avanzarono dalle retrovie le truppe scelte e assalirono con tale violenza i nostri che, pur di poco, dovettero arretrare. Nel vedere ciò il saggio Boemondo, rattristato, ordinò al suo conestabile Roberto figlio di Gerardo: «Vai più veloce che puoi, da valoroso, fermamente deciso a prestare aiuto al Dio del Santo Sepolcro, perché tu sappia che in realtà questa guerra non è scontro di corpi ma di spiriti. Sii dunque un fortissimo atleta di Cristo. Vai in pace; Dio sia ovunque con te.» Cosí si comportò, dovunque protetto dal simbolo della croce, simile al leone che, costretto al digiuno da tre o quattro giorni, uscendo dai suoi antri, ruggendo e assetato di sangue ferino, irrompe inatteso fra le fila delle greggi, dilaniando le pecore che fuggono di qua e di là, così fece lui tra le fila dei Turchi. Li incalzava con tale violenza, che le code del vessillo volteggiavano sulle teste dei Turchi.


Le altre schiere, vedendo che il vessillo di Boemondo era sopravanzato tanto onorevolmente davanti agli altri, subito fecero retromarcia e i nostri tutti assieme assalirono i Turchi, che impressionati si diedero alla fuga. I nostri, allora, li incalzarono e li spinsero fin oltre il ponte di Ferro. I Turchi rapidamente rientrarono nella loro fortezza, presero tutto ciò poterono trovare e, dopo aver spogliato l'intera fortezza, le diedero fuoco e fuggirono. Gli Armeni e i Siriani, sapendo che i Turchi avevano completamente perso la guerra, uscirono e andarono a stanarli attraverso stretti passaggi, prendendone e uccidendone molti.


Così, a Dio piacendo, in quel giorno i nostri nemici furono sconfitti. In verità furono recuperati cavalli e altre cose che erano estremamente necessarie. Portarono cento teste di uccisi davanti la porta della città, dove erano stati accampati i delegati di Babilonia, mandati dagli anziani. Quelli che erano rimasti nelle tende per tutto il giorno combatterono con coloro che stavano in città. Questa guerra fu fatta nel giorno di marte prima del digiuno, il quinto giorno delle idi di febbraio, col favore di nostro Signore Gesù Cristo, che con il padre e lo Spirito Santo vive e regna nei secoli dei secoli, Amen


Fine del Libro VI - Inizia il Libro VII

San Marco Argentano, 21 luglio 2023

Trascrizione e traduzione: Paolo Chiaselotti


Testo latino tratto dal sito https://www.thelatinlibrary.com/medieval.html - Dizionario vocaboli tardo-latini http://ducange.enc.sorbonne.fr


up
LA STORIA LE STORIE

info@lastorialestorie.it